Witamina K jest niezbędna do procesu gamma-karboksylacji reszt kwasu glutaminowego oraz aktywacji metabolicznej wielu zależnych od witaminy K białek biorących udział nie tylko w procesie krzepnięcia, ale również w regulacji wzrostu komórek i mineralizacji kości. Witamina K aktywuje i wzmacnia osteokalcyny, czyli białko GLA, które są wytwarzane przez osteoplasty, odgrywające znaczącą rolę w mineralizacji kości, wzmacniając ich strukturę poprzez wytwarzanie organicznej części macierzy kostnej, w której następnie odkładają się kryształy fosforanów wapnia.
Rodzaje witaminy K
Możemy wyróżnić trzy rodzaje witaminy K.
Witamina K1, czyli forma najczęściej spotykana w żywności: fitochinon lub fitomenadion, syntetyzowana wyłącznie w roślinach. Warto w tym miejscu wspomnieć, że bogate źródła witaminy K, takie jak brokuły czy szpinak, wydają się mieć słabą biodostępność oraz krótkotrwały wpływ na organizm. Dodatkowo, aby zawarta w nich witamina K miała szansę się wchłonąć, niezbędne są tłuszcze, dlatego warzywa te należy zawsze spożywać w towarzystwie czy to oliwy z oliwek, czy niewielkiej ilości orzechów albo po prostu mięsa, co pomoże w znacznym stopniu zwiększyć szanse na przyswojenie tego związku.
Kolejna jest witamina K2, będącą biologiczną formą witaminy K. To cała grupa związków określanych mianem menachnionów, które syntetyzowane są przez bakterie i występują w produktach pochodzenia zwierzęcego, a w Japonii także w produktach fermentacji doi.
Witamina K3, czyli mednadion jest z kolei całkowicie syntetycznym produktem i nie występuje w produktach naturalnych. Witamina K3 jest rozpuszczalna w rozpuszczalnikach organicznych, takich jak benzan, chloroform czy też etanol. Nadmierne dawki tego związku mogą prowadzić do niedokrwistości hemolitycznej. Z tego względu nie powinno podawać się witaminy K w tej formie w dawkach przekraczających 5 mg.
Zapotrzebowanie na witaminę K
Jeśli chodzi o zapotrzebowanie na witaminę K, zostało ono ustalone na takim poziomie, aby jedynie wystarczyło do uzyskania prawidłowej krzepliwości krwi. Zapotrzebowanie nie uwzględnia żadnego innego jej wykorzystywania przez organizm. Wartość jest oparta na określeniu poziomu spożycia w populacji osób zdrowych i waha się między 90 a 120 mikrogramów na dobę, natomiast jak sugerują badania wskazany byłby znaczny wzrost zalecanego spożycia witaminy K. W celu zapewnienia integralności kości oraz optymalnej karboksylacji osteokalcyny należałoby zwiększyć zalecaną wartość, aby zapobiec ryzyku zwiększenia kruchości kości. Jak wykazały badania, witamina K2 w połączeniu z wapniem oraz witaminą D3 może zwiększyć wytrzymałość kości poprzez poprawę ich geometrii.
Niedobory witaminy K
Występują dwa rodzaje niedoboru witaminy K2- ostre oraz przewlekłe. O ile ten pierwszy jest łatwy do zdiagnozowania, ponieważ towarzyszą mu takie objawy jak krwawienie z nosa, dziąseł czy też przewodu pokarmowego, o tyle przewlekły niedobór witaminy K2 jest mniej oczywisty do zdiagnozowania, Skutki ostrego niedoboru mogą być bardzo poważne- może to być np. Udar mózgu. Na ryzyko ostrego niedoboru witaminy K2 szczególnie narażone są noworodki, ponieważ witamina nie jest transportowana przez łożysko w stopniu wystarczającym, a dodatkowo noworodki nie posiadają jeszcze flory bakteryjnej, która jest zdolna do wytworzenia witaminy K2. Z kolei przewlekły niedobór nie daje tak widocznych objawów, zatem nie jest łatwy do zdiagnozowania, przyczynia się do powolnego upośledzenia. Wytrzymałości kości oraz osłabienia układu krążenia, wciąż nie będąc uznawanym za winowajcę, ponieważ za przyczynę tego stanu uznaje się po prostu naturalne starzenie się organizmu.
Należy pamiętać, że przeciwkrzepliwe środki doustne, takie jak kumadyna, sprawiają, iż wykorzystanie i dostępność witaminy K są zablokowane. Niestety wiele osób które je przyjmuje otrzymuje od lekarza zalecenie ograniczenia w diecie zielonych warzyw liściastych, aby w ten sposób zmniejszyć spożycie witaminy K. Nie jest to zasadne, a może przynieść efekt odwrotny do zamierzonego. Dodatkowo najnowsze badania wykazały, że istnieje wyraźny związek między długotrwałym leczeniem przeciwzakrzepowym i obniżoną wytrzymałości kości z powodu znacznego zmniejszenia aktywnej osteokalcyny. Leczenie takie może doprowadzić do zmniejszenia zwartości składników mineralnych oraz gęstości mineralnej kości, co w konsekwencji może prowadzić do zwiększenia liczby złamań.
Dieta, która będzie monotonna i nieróżnorodna, na pewno nie zapewni nam wystarczającej podaży tego związku. To samo dotyczy żywności, która nie jest bogata w składniki odżywcze. Ważna informacja jest też taka, że drób, czy tez bydło hodowane w zamkniętych pomieszczeniach i karmione paszą nie są w stanie przetworzyć witaminy K1 na K2 MK-4, co w rezultacie skutkuje brakiem witaminy K2 w produktach, w których jej się spodziewamy, takich jak mięso, jaja czy też masło.