Białko C-reaktywne należy do białek ostrej fazy, produkowane jest głownie w wątrobie wtedy gdy dochodzi do uszkodzenia struktur tkankowych, stanu zapalnego, choroby nowotworowej.
U osób zdrowych stężenie CRP wynosi około 0,8 mg/l, zaobserwować można tendencję do jego wzrostu wraz z wiekiem.
Wpływ na stężenie CRP ma również:
- palenie
- przyjmowanie doustnych leków antykoncepcyjnych
- nieprawidłowe BMI
W odpowiedzi na uszkodzenie tkanek stężenie może wzrosnąć do 500 mg/l. Wzrost tego białka u pacjentów z rozwijającym się ostrym stanem zapalnym obserwowany jest w ciągu kilku godzin.
Przyczynami zwiększonego stężenia białka C-rekatywnego są:
- zakażenia bakteryjne, grzybicze, wirusowe
- zapalenia jelit
- nowotwory złośliwe
- uszkodzenia tkanek w przebiegu urazu lub zabiegu operacyjnego
Zakażenia bakteriami oraz infekcje pasożytnicze najczęściej powodują znacznie mniejszy wzrost stężenia w granicach 100 mg/l. Najmniejsze wartości poniżej 50 mg/l, CRP osiąga w infekcjach wirusowych. W 2009 roku przedstawiono badania opisujące różnice w stężeniu oraz szybkości narastania CRP u pacjentów z chorobami wirusowymi i bakteryjnymi. Przeanalizowano ok. 130 pacjentów, kwalifikując ich do jednej z trzech grup: z infekcją bakteryjną (CRP 135,96 mg/l), z grypą ( 25,65 mg/l), inną infekcją wirusową (18,73 mg/l). Zaobserwowano istotne różnice zarówno pomiędzy pacjentami z infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi, jak i po między pacjentami z różnymi infekcjami wirusowymi.
W przypadku zakażeń prątkiem gruźlicy stężenie CRP mieści się w przedziale 10-100 mg/l. Może być to jeden z czynników różnicujących zapalenie płuc o takiej etiologii od innych bakteryjnych zapaleń płuc. W przypadku zakażeń bakteryjnych, seryjne oznaczanie markerów procesu zapalnego ma znaczenie prognostyczne.
Najwyższe wartości CRP obserwujemy w przypadku zabiegów operacyjnych, poważnych urazów, ogólnoustrojowych infekcji. Stężenie białka C-reaktywnego w tych przypadkach może przekraczać nawet 500 mg/l.
Wartości przekraczające często 100 mg/l obserwowane są także często u pacjentów z chorobą nowotworową. Oznaczenie stężenia CRP może mieć zarówno znaczenie diagnostyczne jak i rokownicze. Dzięki określeniu wartości białka C-reaktywnego można przewidzieć czas przeżycia osób z zaawansowanym nieoperacyjnym nowotworem płuc, poddanych terapii z zastosowaniem cisplatyny. Obserwacje te potwierdzono także w przypadku raka piersi, trzustki oraz nerki.
W chorobach tkanki łącznej oznaczenie CRP ma znaczenie w rozpoznaniu i monitorowaniu aktywności choroby. Podobnie w przypadku zapalnych chorób jelit, stężenie CRP jest markerem aktywności choroby, ze szczególnym uwzględnieniem choroby Crohna.
W przypadku ostrego zapalenia trzustki obserwuje się znaczny wzrost stężenia CRP. Należy jednak pamiętać, że nie można tylko na podstawie tego wskaźnika decydować o konieczności włączenia antybiotykoterapii.
Proces powstawania miażdżycy związany jest z oddziaływaniem komórek śródbłonka, cytokin oraz komórek krwi. Białko c-reaktywne także uczestniczy w tym procesie. Jego stężenie jest czynnikiem ryzyka wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych. W grupie osób z podwyższonym stężeniem CRP dwukrotnie częściej występuje udar mózgu i trzykrotnie częściej zawał serca.